Αθανάσιος Δ. Σιούλας
Γαστρεντερολόγος, Υπότροφος ΕΓΕ 2015
Clinical and Research Fellow
Universitätsklinikum Hamburg-Eppendorf (UKE)
Με τον όρο κοινωνικά δίκτυα (social media) περιγράφονται εργαλεία που παρέχονται μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας τα οποία διαμεσολαβούν την αλληλεπίδραση και επικοινωνία των μεμονωμένων ατόμων αλλά και ευρύτερων ομάδων μεταξύ τους. Πρόκειται δηλαδή για εικονικές κοινότητες στις οποίες οι χρήστες επικοινωνούν και ανταλλάσσουν απόψεις για θέματα επαγγελματικού, κοινωνικού ή άλλου ενδιαφέροντος. Βασίζονται σε εφαρμογές του διαδικτύου (internet) που διατίθενται σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, tablets και smartphones. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης είναι διαδικτυακές ιστοσελίδες που παρέχουν, κατά κύριο λόγο, μία σειρά από υπηρεσίες όπως τη δημιουργία ατομικού προφίλ, το ανέβασμα εικόνων και βίντεο, τον σχολιασμό ενεργειών άλλων μελών του δικτύου, την άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων κ.ά. Από τα παραπάνω φαίνεται πως η βασική διαφορά των social media με τους παραδοσιακούς τρόπους επικοινωνίας είναι πως με αυτά εξασφαλίζεται αμφίδρομη επικοινωνία πολλών πηγών με πολλούς λήπτες αντί της μονόδρομης επικοινωνίας μιας πηγής με πολλούς χρήστες.
Η δημιουργία και εξάπλωση των social media στις μέρες μας είναι, πραγματικά, εκρηκτική. Σύμφωνα με στοιχεία από τις Η.Π.Α. ο χρόνος που περνούν οι χρήστες του διαδικτύου σε ανάλογες εφαρμογές ξεπερνά κατά πολύ αυτόν στις λοιπές ιστοσελίδες. Ενδεικτικά αναφέρεται πως τον Ιούλιο του 2012 ο χρόνος αυτός ανήλθε σε 121 δις. λεπτά της ώρας σημειώνοντας αύξηση κατά 99% σε σχέση με αυτόν του Ιουλίου του 2011.
Η ανάπτυξη των social media δε θα μπορούσε παρά να επηρεάσει και τον χώρο της υγείας και γενικότερα την παροχή ιατρικών υπηρεσιών. Στα πλαίσια αυτά το internet βρίθει εφαρμογών μέσω των οποίων οι χρήστες (επαγγελματίες υγείας ή ασθενείς) μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με ιατρικά θέματα αλλά και να έλθουν σε επαφή ανθρώπους με αντίστοιχα ενδιαφέροντα.
Μια ιδιαίτερη πτυχή της χρήσης των social media στην επιστήμη της Ιατρικής είναι και η συμμετοχή τους στην ιατρική εκπαίδευση. Στα πλαίσια αυτά έχει αναπτυχθεί πλήθος εργαλείων και εφαρμογών που σκοπό έχουν να συνεισφέρουν στη μεταφορά της επιστημονικής γνώσης όχι μόνο σε εκπαιδευόμενους αλλά και σε ειδικούς ιατρούς. Ιδιαίτερα όσον αφορά στη Γαστρεντερολογία είναι για το σκοπό αυτό διαθέσιμη πλειάδα εφαρμογών σε μορφές social media όπως blogs, Facebook, Twitter, LinkedIn, YouTube, Research Gate, κ.ά.
Τα blogs συνιστούν online σελίδες όπου σχόλια και άλλο πληροφοριακό υλικό σχετικά με κάποιο αντικείμενο δημοσιεύονται με αντίστροφη χρονολογική σειρά. Καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μερίδιο σε σχέση με τα λοιπά social media στον τομέα της ιατρικής εκπαίδευσης. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό, πως έγκυρα περιοδικά και επαγγελματικές ενώσεις διαθέτουν τέτοιες ιστοσελίδες προς ενίσχυση της ενημέρωσης των αναγνωστών και μελών τους (π.χ. http://journals.blog.gastro.org). Το Twitter αποτελεί μια εξίσου διαδεδομένη πλατφόρμα η δε χρήση του στην ιατρική εκπαίδευση υλοποιείται κυρίως στα πλαίσια ιατρικών συνεδρίων (π.χ. #DDW2015) αλλά και της συμμετοχής σε συζητήσεις με θέμα την ιατρική εκπαίδευση (π.χ. #meded) και το σχολιασμό δημοσιευμένων επιστημονικών άρθρων. Αντίστοιχες δυνατότητες παρέχονται και μέσω του Facebook, ενώ εφαρμογές όπως το Research Gate και το LinkedIn διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων υγείας και την πρόσβαση σε δημοσιευμένο ερευνητικό υλικό. Το YouTube επιτρέπει τη δημοσιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού που βοηθά εκτός των άλλων και στην εκπαίδευση, ενώ διάφορα επιστημονικά περιοδικά (π.χ. Gastrointestinal Endoscopy) αναρτούν videos με συνεντεύξεις των συγγραφέων επιστημονικών μελετών ή/και των editors. Ακόμα και το PubMed υποστηρίζει το PubMed Commons, μια πλατφόρμα για ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των ερευνητών.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως τα social media διαδραματίζουν ήδη σημαντικό ρόλο στα πλαίσια της ιατρικής εκπαίδευσης και η πρόσβαση σε αυτά αποτελεί ασφαλώς συχνό καταφύγιο κατά την καθημερινή άσκηση της ιατρικής επιστήμης. Μια σημαντική παράμετρο αποτελεί το γεγονός πως συχνά η εξοικείωση των παρεχόντων ιατρική εκπαίδευση με τις νέες τεχνολογίες είναι περιορισμένη. Αυτό δυσχεραίνει την περαιτέρω επέκταση της συγκεκριμένης μορφής διδασκαλίας, δεδομένης και της μεγάλης απόστασης που πρέπει να διανύσουν για να «συναντήσουν» τους τεχνολογικά προχωρημένους μαθητές τους. Παρ’ όλα αυτά, κάθε συμπληρωματική χρήση της τεχνολογίας προς διευκόλυνση της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι ασφαλώς θεμιτή, χωρίς να παραγνωρίζεται το αδιαμφισβήτητο γεγονός πως η αδιαμεσολάβητη επικοινωνία δασκάλου και μαθητή αποτελεί το θεμέλιο λίθο της μετάδοσης της γνώσης.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- Cheston CC, Flickinger TE, Chisolm MS. Social media use in medical education: a systematic review. Acad Med 2013;88:893-901
- Madanick RD. Education becomes social: The intersection of social media and medical education. Gastroenterology 2015;149:844-847